95% người dân bản địa ở Tân Thế giới (Châu Mỹ) bị tiêu diệt không phải vì gươm giáo và vó ngựa của thực dân Tây Ban Nha mà bởi vì vi trùng mà những tay ưa chinh phục này mang tới, đậu mùa, sởi, cúm, sốt phát ban, dịch hạch đã làm việc năng suất gấp bội phần các vũ khí khác.
Và chẳng bao lâu khi người Anh định cư ở Sydney vào năm 1788, một trận dịch đã làm chết hầu hết cư dân Châu Úc bản địa.
Tại sao Pizarro cùng 168 binh lính với kị mã được trang bị giáp trụ và gươm giáo có thể ở giữa gần 80,000 người inca bắt sống vua Athulua của họ chứ không phải ngược lại.
Mục lục
Súng vi trùng và thép
“Súng, vi trùng và thép” hay “Bàn tay của diễn trình lịch sử từ 8,000 năm trước vẫn đang đè nặng lên chúng ta”.
Tác giả đã chứng minh rằng, không phải trí thông minh và các thuyết về giống loài ưu việt quyết định ai có trong tay súng vi trùng và thép mà chính là môi trường sống và thời điểm loài người xuất hiện tại môi trường đó đã quyết định sự hình thành của các nền văn minh và sự thay đổi của toàn bộ lịch sử thế giới sau này.
Bằng các bằng chứng khảo cổ học và xác định niên đại kỹ càng, có vẻ loài người giống chúng ta – Homo Sapien đã khởi phát từ Châu Phi và sau đó di cư qua các vùng miền khác trên toàn thế giới theo trục Âu Á, hai vùng đất cuối cùng mà họ vươn tới là eo Bering ở vùng Alaska để qua vùng Châu Mỹ, kéo theo sự tuyệt chủng của voi mamut tại vùng đất lạnh giá Serbia và bằng cách nào đó các ngư dân tại Indo đã biết đóng thuyền và vươn tới Châu Đại Dương ngày nay.
Các loài động vật có vú lớn tại Châu Úc và Châu Mỹ đã không kịp chuẩn bị cho sự xuất hiện đột ngột này, và không kịp thích nghi với những giống loài được gọi tên khá kiêu ngạo “người tinh khôn” cùng với các công cụ săn bắn đã được thử nghiệm qua nhiều thế hệ, hệ quả là một cuộc đại diệt chủng đã diễn ra, các loài hữu nhũ đã bị tận diệt, và chính nó lại ảnh hưởng ngược lại khi con cháu họ sẽ không kiếm ra được những loài vật nuôi phù hợp để phát triển nền nông nghiệp lên đỉnh cao như các xứ Á Âu. Đó là một trong những lý do người Inca và Aztec hoàn toàn bất ngờ và chịu trận trước kỵ binh đến từ Tây Ban Nha.
Bằng cách bóc tách lớp lang các vấn đề bằng các cứ liệu lịch sử, khảo cổ học, nhân chủng học, ngôn ngữ học tác giả đã tạo ra một cách tiếp cận đầy khoa học nhằm mang tới một góc nhìn toàn diện và đầy đủ nhất về lịch sử và sự phát triển của loài người.
Địa lí và Nông nghiệp
Sự bành trướng nhanh chóng của nền nông nghiệp được lan theo theo vĩ độ, trục Đông – Tây của Âu Á do có chung độ dài ngày đêm và những biến thiên về mùa tương tự nhau, còn Châu Phi và Châu Mỹ có trục chủ yếu là Bắc Nam đã dẫn tới sự phát tán chậm của các loài. Những khác biệt về trục có ảnh hưởng đến không chỉ sự phát tán của sản xuất lương thực mà của cả công nghệ và phát mình khác. Lẽ dĩ nhiên bánh xe hay chữ viết không liên quan đến vĩ độ hay khí hậu tuy nhiên lại có mối liên hệ thông qua các hệ thống sản xuất, trao đổi lương thực và các xã hội chứa đựng chúng.
Hay khi xem chương trình thế giới động vật và thấy hàng ngàn loài hữu nhũ chạy nhảy trên những đồng cỏ Châu Phi bạt ngàn liệu rằng những nhà nông của chúng ta đã bỏ sót các loài vật nuôi nào không mà đến hiện tại chúng ta chỉ có 14 loại tiên tổ được thuần hóa (5 loài tiên tổ chính gồm bò cừu dê lợn ngựa và 9 loài khác được thuần hóa tại từng vùng địa lí nhất định).
Tác giả đã giúp chúng ta nhận ra bằng cách nêu ra các tiêu chí để có các loài động vật hoang dã này có thể làm vật nuôi. Và thực ra sau khi đi hết các tiêu chí đánh giá như: tốc độ tăng trưởng, tính khí, khả năng sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt… chúng ta nhận ra rằng thật may mắn khi loài người vẫn còn có 14 loài tiên tổ trong tay.
Vi trùng từ đâu tới
Vi trùng là hệ quả của việc con người bắt đầu định canh định cư, thuần hóa và chăn nuôi gia súc trong một cộng đồng dân cư đủ lớn để các chủng loài này kịp đáp ứng các lựa chọn tự nhiên để thay đổi và lây lan từ vật nuôi qua người và sau đó biến thành các bệnh đặc hữu trên người.
Nếu quần thể người quá ít, virus không có đủ vật chủ để lây lan thì nó cũng sẽ nhanh chóng biến mất, nếu virus quá mạnh thì toàn bộ vật chủ cũng sẽ chết trước khi nó kịp biến thành một mối đe dọa thường trực.
Các nông dân chiến thắng những tay du mục vì họ có xu hướng thở ra nhiều vi trùng độc hại hơn, có vũ khí và áo giáp tốt hơn, sở hữu những kĩ thuật mạnh mẽ hơn và sống dưới sự cai trị của những chính phủ tập trung hóa với những giới tinh hoa biết chữ có khả năng tiến hành tốt hơn những cuộc chiến tranh chinh phục.
Vi trùng tiến hóa như mọi loài khác, đối với vi trùng, việc phát tán này có thể định nghĩa theo cách toán học là số lượng nạn nhân bị lây nhiễm mới từ mỗi bệnh nhân ban đầu. Vi trùng đã sáng tạo ra nhiều cách đa dạng để phát tán từ người này qua người khác và từ loài vật qua loài người. Vi trùng nào phát tán giỏi hơn thì sinh con đẻ cái nhiều hơn và có ưu thế trong quá trình chọn lọc tự nhiên. Nhiều triệu chứng bệnh của chúng ta trên thực tế là sự phản ánh phương cách các loại vi trùng tiến hành điều chỉnh hành vi của chúng ta sao cho chúng ta trở thành phương tiện phát tán.
Tuy nhiên giải pháp được nhiều loài ưa thích nhất đó là ho hoặc hắt hơi ví như cúm, cảm lạnh, ho gà và Covid 19 aka Wuhan virus.
Phản ứng thông thường của chúng ta là sốt, một cách phản ứng nhằm mục đích nung chết tụi virus kia. Một cách khác là tạo ra kháng thể, từ đó mới xuất hiện nguyên lí của tiêm phòng: kích thích cơ thể tạo ra kháng thể mà không phải thực sự nhiễm bệnh thông qua một số vi trùng đã chết hoặc làm suy yếu.
Chúng ta và các tác nhân gây bệnh đang bị khóa chặt vào một cuộc tranh đua tiến hóa ngày càng tăng cấp, kẻ nào thất bại có thể phải trả giá bằng cái chết. còn chọn lọc tự nhiên là trọng tài.
Tại sao không phải là vi trùng xuất phát từ Châu Mỹ tiêu diệt người Châu Âu. Tác giả đã làm rõ nguồn gốc của các vi trùng phổ biến nhất hiện nay là từ các loài vật nuôi thân thuộc với loài người như bò (sởi lao đậu mùa) và lợn ( cúm, ho gà) đã được các xã hội Âu Á thuần hóa.
Kết
Như vậy có vẻ cuộc cách mạng nông nghiệp không chỉ mang lại lợi thế về một xã hội phức tạp hơn, có thặng dư lao động để nuôi sống những vị vua chúa, chuyên gia phát minh, những thợ thủ công mỹ nghệ lành nghề, những thư lại giỏi giang mà còn mang tới những vũ khí mạnh mẽ hơn cả súng và thép, đó là vi trùng.
Đặc biệt trong xã hội công nghiệp hiện tại với những quần thể người dày đặc tại các khu đô thị, một chuyến bay từ những vùng đất lạ tới mang theo những loại virus mới có thể nhanh chóng phá hủy cả hệ thống y tế của một quốc gia…
Các bạn có thể mua sách tại Fahasa, theo mình thấy đang cung cấp giá rẻ nhất thị trường: https://srtn.asia/s69SsF17 và cũng có thể cùng thảo luận về cuốn sách tại Page Đọc Sách Cùng Vũ